Δημοκρατία και Λαϊκισμός

του Βασίλη Ζέκου

Τι και αν ζούμε στον 21ο αιώνα; Τι και αν η δημοκρατία “ακμάζει” στις περισσότερες χώρες της γης; Είναι ο άνθρωπος πραγματικά ελεύθερος να επιλέγει ή ακόμα χειραγωγείται από δημαγωγικά πυροτεχνήματα; Πώς, όμως, χειραγωγείται ενώ τα αυταρχικά καθεστώτα και η βία που ασκούσαν  έχουν εξαφανιστεί προ πολλού;

Ο όρος και η έννοια “δημοκρατία”, αποτέλεσε λύτρωση για άλλα κράτη που υπέφεραν από έλλειψη ελευθερίας. Η φύση, όμως, του ανθρώπου που κατέχει ή επιδιώκει να κατέχει κάποια μορφή εξουσίας ή δύναμης είναι ένα αγρίμι που αργά ή γρήγορα θα δράσει. Εκμεταλλευόμενοι λοιπόν, την δημοκρατία ή, καλύτερα, αυτή την κίβδηλη δημοκρατία, και επικαλούμενοι μια ψευδεπίγραφη λαϊκότητα - λαϊκισμό, οι ναζιστές άρπαξαν την ευκαιρία κι κατέλαβαν την εξουσία. Έχοντας το πέπλα της υποκρισίας στα πρόσωπά τους, προσπάθησαν να πετύχουν την εσωτερική, πνευματική, ιδεολογική και ψυχική καθυπόταξη του ανθρώπου. Όπως τότε, έτσι και σήμερα οι πολιτικοί δείχνοντας το ενδιαφέρον τους για το συμφέρον του λαού, συγκαλυμμένα, με τη μορφή κολακείας, τον εκμεταλλεύονται, τον χειραγωγούν και καταλαμβάνουν έτσι την εξουσία, δείχνοντας μετά τον πραγματικό τους εαυτό.    

Ο λαϊκισμός δεν έχει όρια, τα κρούσματα γίνονται αντιληπτά ακόμα και στον χώρο της ελεύθερης έκφρασης των απόψεων και των ανησυχιών, στο χώρο διάδοσης μηνυμάτων με καλαίσθητο τρόπο, στην τέχνη. Συχνά “καλλιτέχνες” δημιουργούν ευτελή έργα, προϊόντα μιας υποκουλτούρας υποστηρίζοντας πως ο λαός τα έχει ανάγκη. Η πορνογραφία, η ροζ λογοτεχνία αποτελούν αναμφίβολα κρούσμα του λαϊκισμού, εκφυλισμού της τέχνης και του ωραίου, έργα δίχως μηνύματα, ανησυχίες και έκφραση συναισθημάτων του καλλιτέχνη. Η βία και ο φθηνός αυτός ερωτισμός αποτελούν όπλο για τους λαϊκιστές καλλιτέχνες που δεν ενδιαφέρονται για το αποτέλεσμα αλλά για τα οικονομικά κέρδη που θα τους προσφέρουν τα τερατουργήματά τους. Θεάματα που ως μοναδικό σκοπό έχουν την κερδοσκοπία και όχι την προώθηση της τέχνης υπηρετούν συμφέροντα λαϊκιστών. Η κατάσταση αυτή χαρακτηρίζεται από μια έκπτωση στις αξίες της τέχνης που βρίσκεται στο κρεσέντο της.

   

Το ρέκβιεμ της ενημέρωσης αποτελεί ένα σημαντικό παράδειγμα των μολυσμένων από τη λαϊκότητα Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης. Επικαλούμενα τη “λαϊκότητα” τους αλλά και το ενδιαφέρον τους για την ενημέρωση του πολίτη. Παρουσιάζουν έντυπα και θεάματα με σκανδαλοθηρικά θέματα. Χιλιάδες τηλεοπτικά σόου φθηνού περιεχομένου βομβαρδίζουν τους εγκεφάλους των ανθρώπων, απευθυνόμενοι σε άτομα χωρίς ενδιαφέροντα, μόρφωση και συνείδηση δημιουργούν υπέρλαμπρα δημιουργικά θεάματα και ηχηρά πρωτοσέλιδα με σκοπό την κίνηση της κριτικής σκέψης της συγκέντρωσης οπαδών και συνάμα την αύξηση των κερδών τους. Δυνατό όπλο στα χέρια των ΜΜΕ αποτελούν οι “κοινωνικού περιεχομένου” εκπομπές. Κάθε πολίτης αισθάνεται ικανοποιημένος καθώς βλέπει τις ζωές άλλων ατόμων να ξεφτιλίζονται δημοσίως, βοηθώντας έτσι την μνήμη του να θάψει βαθιά τα δικά του προβλήματα. 

        Ποια είναι όμως τα αίτια που δημιουργούν ένα ευνοϊκό περιβάλλον για την εμφάνιση λαϊκιστικών φαινομένων;

     Κύριο αίτιο αποτελεί η έννοια της δημοκρατίας. Μια έννοια που καθημερινά χάνει την αξία της. Αυτοί η δημοκρατία που αποτέλεσε όπλο του λαού ενάντια στα αυταρχικά καθεστώτα σήμερα στρέφεται εναντίον του. Δεν αρκεί μόνο να έχεις τα κατάλληλα όπλα αλλά και να γνωρίζεις πως να τα χρησιμοποιείς. Είναι βέβαιο ότι σε μια κοινωνία ατόμων που χαρακτηρίζονται από απραξία και έλλειψη προσωπικής βούλησης ή “λαϊκή" κυριαρχία χάνει το νόημά της. Βλέποντας το θήραμά τους αδύναμο, οι λαϊκιστές ακόμα δεν είναι ευχαριστημένοι και εξαντλούν κάθε είδος δύναμης που διαθέτουν πάνω σ’ αυτά. Τα Μ.Μ.Ε βοηθούν αυτή την κατάσταση της δήθεν συμμετοχικής δημοκρατίας, καθησυχάζοντας τους δέκτες πως ακόμα και αν κάποιοι αδυνατούν να συμμετάσχουν ενεργά για το συμφέρον της Πολιτείας, αυτά αναλαμβάνουν δράση, ενώ στην πραγματικότητα απλά εξυπηρετούν συμφέροντα άλλων.

     Αξίζει να σημειωθεί και η επικράτηση μεσσιανιστικών πεποιθήσεων ή, ακόμα καλύτερα, η ανάγκη για επικράτηση αυτών των πεποιθήσεων. Η αίσθηση πικρίας των πολιτών για την πολιτική κατάσταση τους καθιστά αδύναμους μπροστά σε κάθε πρόσωπο που εμφανίζεται ως από μηχανής Θεός για να σώσει τους πολίτες από την καταστροφή. Η ανάγκη που έχουν να ακούσουν κάποιες υποσχέσεις τους μετατρέπει σε φερέφωνα, ασπαζόμενοι έτσι κάθε ιδεολογία που τους προτείνουν ως λύτρωση από μία χαοτική πολιτική. Άλλωστε μια τέτοια κοινωνία αυτούς περιμένει , τους βάρβαρους, οι οποίοι αποτελούν μια κάποια λύση,μέχρις ότου δείξουν τον πραγματικό τους πρόσωπο μέχρι να αποκαλυφθεί το καλογραμμένο σενάριο αυτού του ονειρικού θεάτρου.

     Τέλος, το χαμηλό μορφωτικό επίπεδο αποτελεί αφετηρία  όλων των κοινωνικών προβλημάτων. Όπως οι Ευρωπαίοι όταν έφτασαν στην Αμερική κατάφεραν να αποκτήσουν γη και εξουσία χαρίζοντας στους αυτόχθονες καθρέφτες και λίθους που αστράφτουν, διότι αυτά μαγεύουν τους αμαθείς, έτσι και η πολιτικοί σήμερα, εκμεταλλευόμενοι το μορφωτικό επίπεδο και την αποδυναμωμένη κριτική και αξιολογική ικανότητα των πολιτών, το μετατρέπουν σε δικά τους πιόνια στο παιχνίδι της εξουσίας. Όντας αμοραλιστές, υπόσχονται όσα βλέπουν πως οι πωλητές έχουν ανάγκη, με αυτόν τον τρόπο οι πολιτικοί δείχνουν πως σκέφτονται τα συμφέροντα του λαού, οι δήθεν καλλιτέχνες υποστηρίζουν την κυριαρχία του λαού και έτσι η χλιδή που δημιουργείται αποτελεί την καταδίκη του λαού, ο οποίος μη διαθέτοντας την κατάλληλη πνευματική καλλιέργεια μένει άπραγος σε όσα συμβαίνουν.

     Συνοψίζοντας, καθημερινά παρατηρούνται κρούσματα λαϊκισμού για τα οποία όμως κανένας δεν αντιδρά. Η ελλιπής μόρφωση και η αδυναμία κριτικής σκέψης καθιστούν τους πολίτες έρμαια των λαϊκιστών, δημιουργώντας έτσι στρατόπεδα τυφλών υποστηρικτών, οι οποίοι απλά μάχονται για τα συμφέροντα άλλων.