Ώρα για αποδοχή!

Η απρόσμενη εγκατάσταση ενός Αμερικανού στη γειτονιά θα μας προκαλούσε σίγουρα έκπληξη. Έκπληξη και πολύ πιθανόν ενθουσιασμό! Μέσα σε λίγες μέρες το πιθανότερο θα ήταν ο νεοφερμένος να έχει προσαρμοστεί αρμονικά στο νέο του περιβάλλον και να απολαμβάνει τη θερμή υποδοχή των γειτόνων. Οι περισσότεροι από εμάς, άλλωστε, έχουν τουλάχιστον μια στοιχειώδη γνώση των αγγλικών και το κοινό μας υπόβαθρο, δηλαδή ο δυτικός τρόπος ζωής θα διευκόλυνε την επικοινωνία μας. Από την άλλη, η αντίστοιχη εγκατάσταση ενός Ασιάτη θα αντιμετωπιζόταν το λιγότερο με επιφύλαξη από τη γειτονιά. Κι αυτό λόγω των γλωσσικών, φυλετικών και άλλων διαφορών, που τον καθιστούν στη συνείδησή μας «ξένο».

Φαίνεται ότι αυτό που καθορίζει τη στάση μας απέναντι στο διαφορετικό είναι ο βαθμός της εξοικείωσής μας με αυτό. Όσο πιο πολύ προσεγγίζει τα δικά μας δεδομένα τόσο πιο εύκολα μπορούμε να το εντάξουμε στη ζωή μας. Όσο πιο πολύ, πάλι, διαφέρει από το συνηθισμένο, τόσο
πιο δύσκολα το αποδεχόμαστε. Κι αποδοχή του διαφορετικού σημαίνει πραγματική ανοχή, που προϋποθέτει να του επιτρέψουμε να υπάρχει, ακόμα και αν δεν επιθυμούμε να το εντάξουμε στην καθημερινότητά μας.

Αν πετύχουμε να αποδεχτούμε τη διαφορετικότητα τα οφέλη είναι πολλαπλά. Οι επαφές χωρίς προκατάληψη ανθρώπων από διαφορετικές κουλτούρες και η εκτεταμένη χρήση του διαλόγου προάγουν την ανταλλαγή απόψεων και προβληματισμών. Ευνοούν την πρόοδο των επιστημών και της τεχνολογίας αλλά κυρίως την επίτευξη της ειρήνης και την κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη των κρατών. Αναπτύσσονται σχέσεις ουσίας, συνεργασίας και αρμονικής συνύπαρξης. Παράλληλα, η καταδίκη του ρατσισμού και των πάσης φύσεως διακρίσεων αποτελεί θεμέλιο λίθο για την επιτυχή διεξαγωγή διοργανώσεων παγκόσμιας κλίμακας, όπως οι Ολυμπιακοί αγώνες, που με το πνεύμα τους ενώνουν τους λαούς. 

Ωστόσο, το έργο για την αποδοχή του διαφορετικού συναντά ορισμένα κωλύματα. Στην ελληνική κοινωνία είθισται ο σεβασμός ως αξία-κανόνας να περιορίζεται συχνά στο πλαίσιο του καθωσπρεπισμού και να κυριαρχεί έναντι της αυθεντικής ανοχής και της συνειδητής αποδοχής μιας κατάστασης, ενός προσώπου. Γι’ αυτό, λοιπόν, ακόμη και σήμερα, ενώ παρατηρείται η τάση για σεβασμό ομοεθνών και οικείων προσώπων ιδιαίτερα, εκφράζεται συνήθως περιορισμένη έως μηδενική ανοχή σε καθετί που διαφέρει πιο πολύ από ό,τι θεωρείται «φυσιολογικό».

Επιπλέον, στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης κινδυνεύει η πολιτιστική ετερογένεια κρατών, δηλαδή η διαφορετικότητα σε επίπεδο πολιτισμού. Διότι, ενώ μπορεί σε πρώτο επίπεδο να φαίνεται ότι μέσω της παγκοσμιοποίησης σκοπός είναι η αρμονική συνύπαρξη όλων, ρίχνοντας μια καλύτερη ματιά θα διαπιστώσουμε ότι ευνοεί την πολιτισμική επιβολή των οικονομικά ισχυρών. Οι δυτικοί, μέσω της βιομηχανίας του ελεύθερου χρόνου, επιδιώκουν να υπερισχύσουν στους άλλους λαούς με το πρόσχημα του «εκπολιτισμού» τους. Κι αυτό διότι η σταδιακή επικράτηση της μαζικής κουλτούρας, η υιοθέτηση κοινών συνηθειών κι αξιών, αφενός οδηγεί σε μια τεχνητή πολιτισμική ομοιογένεια κι αφετέρου απειλεί την εθνική ταυτότητα. Ακόμα κι έτσι, όμως, είναι στο χέρι των λαών να διατηρούν τις παραδόσεις τους χωρίς, ταυτόχρονα, να απομονώνονται από τους άλλους.

Μετά, λοιπόν, από μια τέτοια διερεύνηση του ζητήματος «αποδοχή της διαφορετικότητας» δεν μπορούμε παρά να πούμε «ναι» στην εξάλειψη των διακρίσεων. Ο ένας πρέπει να σέβεται τις ιδιαιτερότητες του άλλου κι αυτό στον βαθμό που δεν προσβάλλεται η ιδιοσυγκρασία κανενός. Ομοίως «ναι» στην ευαισθησία· επειδή τα άτομα πρέπει να είναι ενήμερα για το τι συμβαίνει στην κοινωνία. Πρέπει να είναι πολίτες ενεργοί που να αγωνίζονται ενάντια στην αδικία που υπάρχει στον κόσμο. Επίσης, «ναι» στο να δώσουμε μια ευκαιρία στον Ασιάτη γείτονα να έχει την ίδια υποδοχή με αυτήν του Αμερικανού.

 Γιώργος Ν. Βλάχος Β'1